Biogram w Indeksie Osobowym SSS

Jan Józef Szczepański (ur. 12 I 1919 w Warszawie, zm. 20 II 2003 w Krakowie). 1938-1939 student Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Orientalistyki, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydz. Filologii Indoirańskiej (1947).

Żołnierz kampanii wrześniowej 1939, następnie w sowieckiej niewoli; po ucieczce z transportu do Starobielska zamieszkał z matką w Krakowie. W 1941 w Związku Jaszczurczym, 1942-1943 w wywiadzie NSZ, 1943-1944 żołnierz AK, od VI 1944 walczył w podkieleckiej partyzantce.

W 1943 debiut prozatorski w konspiracyjnym piśmie "Droga". 1947-1953 zatrudniony w redakcji "Tygodnika Powszechnego", początkowo recenzent filmowy; na łamach "TP" w 1947 ukazało się opowiadanie Buty. 1953-1958 w Polskim Wydawnictwie Muzycznym. W połowie l. 50. ukazały się: Portki Odysa (1954), Polska jesień - powieść uznawana za najwybitniejszy utwór poświęcony kampanii wrześniowej (1955), Buty i inne opowiadania (1956) oraz Pojedynek (1957). 1959-1966 kierownik literacki Teatru Groteska w Krakowie.

Na przełomie l. 50. i 60. wiele podróżował, uczestniczył w wyprawie na Spitsbergen, odbył rejsy na statkach handlowych do Indii, Afryki Wschodniej, RPA, Ameryki Południowej, był też na stypendiach we Francji i USA, zwiedził Włochy, ZSRS, Meksyk, Nepal i Pakistan. Podróże opisywał w tomach reportaży m.in.: Zatoka białych niedźwiedzi (1960), Do raju i z powrotem (1964), Koniec westernu (1971).

Członek Pen Clubu. Przez wiele lat obowiązywał zakaz publikacji jego książek, w 1974 zakazano wręczenia przyznanej mu nagrody miesięcznika "Odra", odebranej przez niego dopiero w 1981. W XII 1975 sygnatariusz Listu 59 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji, w wyniku czego przywrócono świeżo uchylony zapis cenzorski na jego nazwisko. Publikował w niezależnych pismach, m.in. w "Zapisie". 1976-1980 członek zakonspirowanego kierownictwa PPN (z Andrzejem Kijowskim, Zdzisławem Najderem i Janem Olszewskim), kwalifikującego do druku kolejne polityczne opracowania PPN, współautor kilku z nich: Czy dialog z władzą jest możliwy? (1977), Stan moralny społeczeństwa w PRL (1977), O wyborach do Sejmu (1980). Od 1977 współpracownik KSS KOR, obserwator procesów politycznych, współpracownik Uniwersytetu Latającego, 22 I 1978 sygnatariusz deklaracji założycielskiej TKN. W 1979 na konferencji ZLP w Radziejowicach autor wniosku o zaprzestanie zmieniania oryginalnych ruskich nazw miejscowości w Polsce płd. Od 29 XII 1980 prezes ZLP; w V 1981 sygnatariusz Listu w obronie więzionych braci Jerzego i Ryszarda Kowalczyków.

Po 13 XII 1981 zaangażowany w mediacje z władzami ws. zwolnienia internowanych i aresztowanych działaczy "Solidarności"; prowadził bezskuteczne negocjacje o odwieszenie ZLP ostatecznie rozwiązanego 19 VIII 1983, swoją walkę opisał w Kadencji - jedynej swojej podziemnej książce (1986). 31 V 1987 sygnatariusz dokumentu określającego podstawowe cele polskiej opozycji, wypracowanego na naradzie w Warszawie zwołanej przez Lecha Wałęsę przed pielgrzymką Jana Pawła II do Polski. 1988-1990 w KO przy Przewodniczącym "S" Lechu Wałęsie. W 1989 uczestnik obrad Okrągłego Stołu w podzespole ds. stowarzyszeń. 1989-1990 prezes SPP, od 1990 prezes honorowy. Od 1994 członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Autor scenariuszy do filmów Stanisława Różewicza (Westerplatte i Wolne miasto), książek, m.in. Ikar (Czytelnik, 1966), Wyspa (Czytelnik, 1968), Przed nieznanym trybunałem (Czytelnik, 1975), Maleńka encyklopedia totalizmu (1990), Historyjki (1990), tomu opowiadań Mija dzień (1994), esejów: Wszyscy szukamy (Biblioteka "Więzi", 1998), Obiady przy świecach (Rosner & Wspólnicy, 2003), Dziennika. Tom I 1945 - 1956 (Wydawnictwo Literackie, 2009).

Laureat wielu nagród, m.in. Nagrody Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1978), Nagrody im. Herdera (1982), Pen Clubu im. Jana Parandowskiego (2001). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Uhonorowany Medalem "Dziękujemy za wolność" (2016).

Jan Józef Szczepański został pochowany na cmentarzu w Tyńcu, gdzie każdego roku zapalamy Znicz Solidarności.