Piękny to zwyczaj, aby w rocznicę Konstytucji 3 Maja 1791 roku honorować ludzi, którzy swoją postawą i działalnością na różnych polach aktywności, w najnowszych czasach przyczynili się do wolności, niepodległości, demokratycznej i samorządnej Rzeczpospolitej Polskiej.
W pięknej Sali Obrad Rady miasta Krakowa w dniu 3 maja 2016, prezes Stowarzyszenia Sieć Solidarności Edward E. Nowak powitał przybyłych na uroczystość uhonorowania ludzi Solidarności i opozycji, samych wyróżnionych wraz z rodzinami, koleżankami i kolegami. To, co niezwykle cenne, to udział młodzieży a nawet dzieci, którym - mamy taką nadzieję - to spotkanie zapadnie w pamięć. Oficjalną część rozpoczął Mazurek Dąbrowskiego.
Przewodniczący Kapituły przedstawił Ideę Medalu "Dziękujemy za wolność", który ma stanowić symboliczne wyrażenie wdzięczności dla możliwie szerokiego kręgu ludzi, którzy po 13 grudnia 1981 roku brali udział w tworzeniu wolności, niepodległości, demokratycznej i samorządnej Rzeczpospolitej Polski. Medale, które wręczmy są nadane z wniosku osób, z którymi wyróżniani współpracowali, którym udzielali wsparcia, których inspirowali.
Przechodząc do części głównej nie mogło się obyć bez Pieśni "Witaj Majowo Jutrzenko".
Kapituła Medalu "Dziękujemy za wolność" uhonorowała następujące osoby za wybitne zasługi dla wolności, niepodległość, demokracji i samorządności Rzeczpospolitej Polski:
Adamus Wanda (02.03.1940)
Założycielka "Solidarności" Szkole Podstawowej 117 w Nowym Prokocim (1980-97), nauczycielka matematyki, która mówiła uczniom o historii, o Katyniu, o wydarzeniach 1970, uczestniczyła w ach manifestacjach, przekazywała rzeczy (np. maszynę do pisania dla Pisma "Zomorządność". Była wychowawcą i uczestnikiem walki o wolnośc jak napisali w wniosku jej uczniowie R.Musiał i E.Banaśkiewicz.
Antas Jolanta (20.02.1954) - profesor, filolog. W "S" od IX.80, współpracowała z redakcjami podziemnej prasy, napisała wiele artykułów, przechowywała aparaturę radiową; w imineiu regionalnej "S" współpracowała z zagranicą, w tym m.in. biurem w Brukseli, prowadziła wykłady niezależne, w VI.83 aresztowana na 2mce, prowadziła głodówkę, w 1988 pobita przez nieznanych sprawców.
Brancewicz Henryk (16.09.1943) - Astronom, UJ; założyciel "S" AGH, uczestnik wszystkich protestów i strajków w AGH, internowany po16.XII.1981 ; członek TKZ"S"AGH, tworzył pismo "13grudnia", zajmował się edukacją i kultura niezależną, u Karmelitów i Redemptorystów, zaangażowany w reaktywowanie Komisji zakładowej "S" w AGH ’89.
Burnetko Krzysztof (06.08.1965) - dziennikarz. Jak napisał we wniosku Kol. Bereś - naczelny pisma "Promieniści, wiosną 1983 zgłosili się do mnie dwaj Krzysztofowie Burnetko i Jurkiewicz z polecenia J. Rakowieckiego. Przyjąłem ich najpierw do pomocy technicznej, potem drukowania, kolportażu, redakcji a wreszcie do samodzielnego pisania tekstów i tak zeszło do IX 1989 roku.
Cholewka Marek (22.06.1950) architekt, samorządowiec. W "S" od pocz., należał także do Klubu Inteligencji Katolickiej; po 13XII animator niezależnej działalności w Kamieniołomie przy k. Św. Józefa w Podgórzu i Stow. Veritats Splendor, prowadził działalność charytatywną, głównie w Podgórzu, zaangażowany w Komitet Obywatelski w 1989 roku (KO"S" '89), późniejszy radny od I kadencji, interesujący się głównie polityką społeczną.
Depta Janusz (15.07.1944) - artysta plastyk; ASP. Właściwie jednoosobowa firma wydawnicza, sam projektował i wykonywał znaczki filatelistyki podziemnej. Dzięki ścisłej konspiracji nigdy nie wpadł; podczas wyborów 1989 roku produkował także plakietki wyborcze.
śp. Głazek Aleksander (25.04.1955 - 06.03.2009) - prawnik, b. dyr. Inst.Eksp.Sąd. Tworzył "S" w Instytucie Ekspertyz Sądowych (IES); po 13XII rozpoczął od przepisywania tekstów dla podziemia, potem był kolportaż; zaangażowany w Radio "Solidarność Małopolska", m.in. przygotowywał audycję 1 Maja ’83.
Gołaś Andrzej (30.09.1946) - profesor Nauk technicznych, specjalista od dżwieku i informatyki, Prezydent .m.Krakowa 1998-2002 Był założycielem ."S" w AGH, po strajku na AGH aresztowany, w latach 82-89 cały czas był członkiem TKZ"S"AGH; podczas wyborów czerwcowych ’89 członek KO "S" 89, autor programu wyborczego KKO "S" w wyborach samorządowych 1991,
śp. Greczek Urszula Maria (02.01.1929 - 28.10.2015). Pracownik członek i "S" w Krakowskim Zarządzie Dróg. Po 13.XII.81 należy do TKZ, prowadzi kolportaż, uczestniczy w manifestacjach, angażowała się w działalność charytatywną, użyczała mieszka dla konspiracji, finansowo wspierała osoby represjonowane. Istnieje bogata dokumentacja działalności związkowej przekazana z wnioskiem przez Celinę Balik (SSS).
śp. Indyk Maria (24.01.1950 - 15.05.2006)- filolog UJ; od 1982 współpracowała z podziemiem "S" mi.n "Hutnikiem", Oficyną Literacką". ,kolporterka na uczelniach, udostępniała mieszkanie na spotkania i szkolenia; z J.Antas prowadziła Zeszyty Związkowe; w VI.83 " aresztowana; w Latach 84-87 współpracowała z Radiem "S Małopolska"; w 1989 pobita przez nieznanych sprawców.
Każdą wyczytywaną osobę witały gromkie, jakże zasłużone brawa. Wręczono Medale "Dziękujemy za wolność" tej grupie osób lub reprezentujących ich członków rodziny.
Po prezentacji tych pięknych sylwetek, wyemitowaliśmy jedną z audycji podziemnego Radia "Solidarność Małopolska" związaną z 1 i 3 maja 1983 roku. Pomimo trzasków i zniekształceń dało się wiele usłyszeć z tych pierwszych audycji nadawanych wówczas na dosyć prymitywnym sprzęcie. Warto dodać, że pierwsza audycja "Radia Solidarność Małopolska" nadana została przez Marka Jędrzejczaka i Krzysztofa Znamirowskiego w dniu 6 lipca 1982 r., w paśmie UKF z pomocą nieżyjącego już Aleksandra Głazka. Przypomnieliśmy także spektakularną akcję głośnikową z kamienicy na rogu Krowoderskiej i Basztowej", przygotowaną na 1 maja 1983 r. przez grupę Marka Jędrzejczaka i wspieraną prze grupę działaczy z Instytutu Ekspertyz Sądowych. Przygotowali oni między innymi katapulty mające wyrzucić ulotki oraz duży sztandar z napisem "Solidarność". Pamiętam doskonale, że urządzenia czasowe (szklane rurki z mieszaniną substancji przepalających drut) przygotowała osobiście dr Maria Kała, obecnie Dyrektor IES - napisał w swoim wspomnieniu Aleksander Herzog, wybitny prawnik, prokurator a wówczas szef "Radia Solidarność Małopolska", obecny na uroczystości. Ciekawostką było to, że wśród tej grupy ludzi, tak aktywnie tworzących radio podziemne i inne akcje była znacząca grupa pracowników Instytutu Ekspertyz Sądowych.
Zanim powstało Radio Herzoga i inne inicjatywy, podczas strajku w Hucie im. Lenina rozpoczęło swoją działalność inne radio. Opisałem to w książce "Moja Solidarność". Oto mały fragment ze Zgniatacza gdzie wówczas pracowałem i strajkowałem: "…Zajadam gorący żurek z wkładką, gdy nagle z odbiornika radiowego z którego cały czas płynął głos z Radia Wolna Europa, przebija się głos spikera, który zapowiada “ Tu Radio Wolna Polska. Mówimy do was ze skrawka wolnej Polski , z Huty Lenina..." Potem jeszcze o stanie wojennym o naszym proteście. Na koniec Hymn Pierwszej Brygady i te słowa: “ ... Na stos rzuciliśmy swój życia los, na stos, na stos..." i następnie Rota. W moim notatniku strajkowym zapisałem godzinę 22.25. Ta audycja robi ogromne wrażenie. Wszyscy są zaskoczeni. To chyba jeden z najbardziej spektakularnych wyczynów tego strajku. “Dopuścił się" tego Staszek Tyczyński, dwudziestokilkuletni student fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego który przyszedł do nas z propozycją uruchomienia nadajnika radiowego….". Całkiem niedawno dowiedziałem się, że lektorem tej i kolejnych audycji już poza hutą był Juliusz Krzysztof Warunek.
Twórcy podziemnego radia stanowili istotna grupę wyróżnianych honorowanych osób.
W kolejnej turze przypomnieliśmy m.in. następujące postacie:
Jędrzejczak Marek (08.06.1950) z "S" Petroinformu Kraków; w latach 1982-83 uczestniczył w pierwszych audycjach "Radia Solidarność Małopolska", był aresztowany, zwolniony w wyniku amnestii. On sam wspomina, że znaczącej pomocy udzielili mu wtedy dr. Zdz.Ryn , mec. Grzybowski i żona. W kolejnych latach zaangażowany był w kolportaż na linii Kraków - Warszawa gdzie przeniósł się w w985 roku nie zaprzestając działalności.
Jurkiewicz Krzysztof (11.12.1965). jego działalność od wiosny 1983 roku już opisałem wcześniej w relacji kol. Beresia red.nacz."Promieniści" . Był zaangażowany w pomoc techniczną. Logistyczna, potem drukowanie. Kolportaż , redakcję oraz samodzielne teksty. Działał aż do IX 1989 roku.
Kaczmarczyk Andrzej (02.02.1959) - absolwent PWST. Już w maju 1977 - uczestniczył w Czarnych Juwenaliach po śmierci Stanisaława Pyjasa. był kolporterem wydawnictw niezależnych, Przew. Komisji Solidarności PWST; po 13XII został członkiem SKOD-a (Studencki Komitet Obrony Demokracji); III.82-84 w kierownictwie Krakowskiej Komisji Wykonawczej NZS, animator kultury niezależna - spotkań teatralno - literackich.
Kała Maria (10.11.1950) - absolwent Studiów Chemicznych UJ; obecny dyr. Inst. Ekspertyz Sąd. Po 13.XII.1981 była aktywnym członkiem "S". Jednym z wyczynów była konstrukcja czasowego zapalnika do katapult wyrzucających ulotki; współpracowała z "Radiem Solidarność Małopolska".
Kałuża Jarosław "Kurczak" (04.10.1964) - absolwent politologii UJ. Od X.85 działacz tajnych struktur NZS, zaangażowany z podziemny ruch wydawniczy, założyciel pisma "Słowo", redaktor "Przeglądu Akademickiego" drukarz, kolporter, uczestnik akcji malowania haseł na murach i plakatowanie, w 1988 wspierał strajki na Śląsku. Obecnie flisak.
Kanciruk Bogdan (24.04.1943) inżynier, pracownik RTV Chorągwica. Był zastepcą przewodniczącego KZ "Solidarności", internowany; Bez jego pracy i umiejętności technicznych nie byłoby możliwości nadawania Radia "Solidarność". Wniosek zgłosił Stanisław Tyczyński .
śp. Kramarz Gerard (14.10.1963 - 04.01.2007) - pracownik i działacz "Solidarności "Telpod, czlonek KZ"S'. Współpracował z "Solidarnością Walczącą", od 1984 związany z Federacją Młodzięzy Walczącej, głównie zajmował się tzw. Małym sabotażem. Skonstruował tzw."Krakaczkę", urządzenie, które zagłuszało Jaruzelskiego podczas oficjalnych wystąpień.
Łyczakowski Tadeusz (08.02.1949) - lekarz; członek KZ"S" Instytutu Pediatrii; od 1982 współpracował z Arcybiskupim Komitetem Pomocy Więzionym i Internowanym; m.in. wizytował (z Woj.Stokłosą) obozy internowania; współredagował "Aktualności".
Magott Bożena (06.11.1945). W latach ’80 ub. Wieku zorganizowała wakacje u rodzin we Francji dla 250 dzieci "solidarnościowców, 15 konwojów humanitarnych do Polski, głównie do Krakowa; wspierała zmuszonych do emigracji we Francji; organizowała kursy dla związkowców we Francji.
Maliszewska Magdalena (14.01.1962) - absolwentak filologii UJ. Od XI.1981 w NZS, uczestnik strajku solidarnościowego z radomską WSI w1981 r. Po13 grudnia w podziemiu NZS, organizowała kolportaż zw Krakowie i Gliwicach; działała w Duszpasterstwie Ludzi Pracy w Gliwicach, uczestniczyła w akcjach WiP (85-89), współpraca "Promieniści" (85-89), w V.88 w Duszpasterstwie Hutników zbierała na pomoc dla aresztowanych hutników po strajku ‘88, uczestniczyła w Międz.Konf.Praw; Członek KO wyb. '89 Gliwice.
Matusz Tadeusz (02.05.1950) - nauczycie III LO, b. v-ce Prez.Krakowa. Zajmowal się kolportażem prasy niezależnej, pomocą rodzinom internowanych i więzionych; był Dziekanem Konfraterni Mistrzejowice, w 1988 zorganizował strajk nauczycielski - solidarni z Hutą, działalność KO'89 w Nowej Hucie oraz wyborach samorządowych ’90, radny m. Krakowa m.in. I kadencji.
Sowa Julian (15.03.1945) członek "S" Huty im Lenina na jednym z najtrudniejszych wydziałów Wielkie Piece. Po 13XII uczestniczył w strukturach konspiracyjnych, kolportowal ulotki. Za co został aresztowany i skazany 1 ok w .zaw. 3 lata. W 1983 r. zwolniony represyjnie z pracy w HiL, pomimo to kontynuował działalność konspiracyjną. Obecnie jest sparaliżowany i przyjechał na uroczystość na wózku inwalidzkim.
Po drugiej turze wręczania medali, słuchaliśmy śpiewu w wykonaniu Mateusza Prendoty - oraz muzyki Marka Pawełka. Płynęły, świetnie znane słowa pieśni z okresu powstań listopadowego i styczniowego. Wiele osób podchwytywało melodie. Muzycy reprezentowali Stowarzyszenie Pasionart, z którym Sieć Solidarności współpracuje od dwóch lat przy organizacji koncertów.
Kapituła Medalu postanowiła uhonorować kolejne osoby:
Meissner Jakub (07.06.1958). Już jako uczeń Liceum Sztuk Plastycznych nawiązał współpracę z SKS,KSS KOR, ROPCiO; współpracował z wydawnictwami podziemnymi (77-85) jako grafik, drukarz, kolporter; następnie współpracował z KZ "S" UJ (L. Kuzaj). był odpowiedzialny za logistykę, transport sprzętu dla potrzeb działalności podziemnej, za co trafił do Wojskowego Obozu Specjalnego Czerwony Bór, w których internowano działaczy opozycji (m.in. był tam Leszek Jaranowski, który wykonywał nam zdjęcia). W latach 1985-91 przebywa na emigracji.
Niźnikiewicz Jacek (25.06.1951) - pracownik PRK 9 (Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych); członek "S" od IX.80, zajmowal się m.in. transmisjami radiowęzła zakładowego. Po 13.XII.1981 zajmował się kolportażem, działalnością związaną ze zbiórką pieniędzy dla struktur podziemnych oraz osób represjonowanych,; w 1988 bral udział w reaktywowaniu jawnej działalności "S" a następnie w KO "S" ’89.
Rakowiecki Jacek (28.11.1958) - absolwent Teatrologii UJ, dziennikarz. Od 1978 jest redaktorem pisma "Indeks". W 1981 r. był z-cą przewodniczącego NZS UJ, a potem czlonkiem Prezydium Krajowej Komisji Koordynacyjnej NZS. Był uczestnikiem i członkiem Komitetu Strajkowego HiL 13-15/16.XII.81, został internowany 2.01.1982. Był redaktorem i opiekunem środowiska "Promieniści" (l.80); zajmował się niezależną edukacją.
Szarkowicz Bolesław (27.06.1935) - pracownik Krakowskiego Zarządu Dróg. Był uczestnikiem wielu protestów od słynnego marszu w maju 1977 roku, po czym został aresztowany, brytalnie przesłuchiwany. Był aktywnym działaczem "S" od 1980-89 jako kolporter, uczestnik manifestacji, mszy w Mistrzejowicach, Bieżanowie, Juszczynie, Warszawie; wielokrotnie represjonowany, przesłuchiwany, bity, karany kolegium.
Tarnawska-Wiejacha Ewa (29.03.1945) - absolwentka Prawa UJ, Adwokat. Współpracowała Solidarnością Walczącą, Porozumieniem Prasowym "Solidarność Zwycięży". W swoim domu ukrywała poszukiwanych działaczy podziemia, m.in.np. J.Karpinczyka, P.Bielawskiego, Jana Senia, Józefa Mroczkę; udostępniała pomieszczenia na drukarnie, kolportaż.
Warunek Juliusz Krzysztof (08.05.1955) - absolwent PWST, aktor teatralny i filmowy. W strajku po wprowadzeniu stanu wojennego w HiL 13-15/16.XII.81 a także w kolejnych audycjach "Radia Wolna Polska" a następnie Radia Solidarność był lektorem pierwszych audycji radiowych. Wniosek złożył Stanisław tyczyński.
Zgoda Leopold (17.07.1937) - filozof, samorządowiec. Był członkiem "S" od IX.80, delegatem na I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność"; Po 13. XII.1981 był redaktorem i autorem prasy niezależnej, m.in. "Biuletynu Małopolski". Pełnił także role eksperta dla podziemnych struktur. Organizował lokale konspiracyjne. Od 1981 należał do Polskiego Klubu Ekologicznego. W wyborach 1989 roku był członkiem KO "S" '89 a potem w wyborach samorządowych '90, radny m.Krakowa
Zbliżając się do końca uroczystości Edward Nowak wezwał uhonorowanych do składania wniosków wobec innych osób, w z którymi współdziałali, którzy ich wspierali, szczególną uwagę zwracając na tych zapomnianych a może także już nieżyjących. "Solidarność" to także pamięć o ludziach, ich postawach i czynach.
Głos zabrał Leopold Zgoda, w pięknych słowach mówiąc o znaczeniu słowa "dziękuję". Nie wiem niestety jakiego mędrca greckiego przywołał.
Wspólne odśpiewanie Hymnu "Solidarni nasz jest ten dzień" zakończyło uroczystość.
Jeszcze były brawa za piękne i wzruszające spotkanie oraz pamiątkowa wspólna fotografia uczestniczących w spotkaniu.
Do tej relacji pragnę dołączać podziękowanie dla Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego za finansowanie Medali "Dziękujemy za wolność". Urzędowi m. Krakowa a szczególnie Przewodniczącemu Rady m. Krakowa Bogusławowi Kośmiderowi należą się podziękowanie za możliwość skorzystania z Sali Obrad. Jej piękno i dostojeństwo dodaje wagi naszej uroczystości.
Pracownicy urzędu, jak zawsze wspierali nasze działania. Uznanie dla Mateusza Prendoty i Marka Pawełka za uświetnienie naszego święta piękna , historyczna muzyką. Dziękuję koleżankom i kolegom z Sieci Solidarności za współpracę w organizacji: kol. Annie Kowynii, Halinie Nowak, Barbarze Swałtek, Maciejowi Machowi, Jackowi m. Stokłosie i Jackowi Swałtkowi.
Edward E. Nowak
Sieć Solidarności
