Obchody Dni Wolności i Samorządności zostały ustanowione przez Stowarzyszenie "Sieć Solidarności" dla uczczenia przełomowych wyborów jakie odbyły się 4 czerwca 1989 r. do sejmu i senatu, a następnie rok później, 27 maja 1990 r. do rad gmin. To było odrodzenie Wolności i Samorządności, tworząc polską drogę wolności, demokracji, samorządności. W tym roku obchodzimy również 40. rocznicę powstania Ruchu Wolność i Pokój".
Główne uroczystości związane z tym rocznicami odbywały się w Nowohuckim Centrum Kultury w dniu 31 maja br. Wcześniej złożyliśmy kwiaty pod Pomnikiem Solidarności. Okolicznościowe przemówienie wygłosił dyr. Michał Wenklar.
W imieniu Sieci Solidarności przywitali przybyłych na uroczystości Prezes Edward E. Nowak oraz Wiceprezes Danuta Kinaszewska.
Obecni byli: Aleksander Miszalski - Prezydent m. Krakowa, Artur Buszek - Pełnomocnik Prezydenta ds. NGO, radni miasta i województwa: Bogumiła Drabik, Magdalena Mazurkiewicz, Filip Fedorowicz, pan Michał Wenklar - wicedyrektor IPN o. Kraków, byli posłowie Jerzy Zdrada i Józef Lassota oraz gospodarze: dyr. Zbigniew Grzyb i p. Maria Grochot, usprawiedliwił nieobecność pani Elżbiety Achinger wicewojewody Małopolski.
Prezes Edward Nowak przywitał nade wszystko uczestników historycznych wydarzeń oraz osoby, które zostaną uhonorowane Medalami "Dziękujemy za wolność".
Następnie głos zabrał prezydent Aleksander Miszalski, który objął swoim patronatem Dni Wolności i Solidarności, podkreślając zasługi pokolenia Ludzi Solidarności dla Wolności oraz składając gratulację wszystkim którzy zostaną uhonorowanie w tej edycji.
Zanim przystąpiliśmy do uroczystości wręczenia Medali "Dziękujemy za wolność", prezydent Krakowa p. Aleksander Miszalski wręczy Medal HONORIS Gratia nadany z wniosku Stowarzyszenia Sieć Solidarności.
Uhonorowany został kol. Adam Gliksman - historyk, osoba niezwykle zasłużona dla badań i dokumentowania działań solidarności w regionie Małopolska.
Edward E. Nowak przedstawił genezę Medalu "Dziękujemy za wolność"; ta idea narodziła się w środowisku nowohuckiej Solidarności, a jej przedstawiciele, hutnicy stanowią trzon Stowarzyszenia Sieci Solidarności. Do chwili obecnej przyznano 1007 Medale "Dziękujemy za wolność", w 29 edycjach, łącznie z obecną. Wymienił także trzy główne zasady medalu: że jest egalitarny tzn. przyznawany wszystkim bez różnicowania ich zasług w działaniach na rzecz wolności, ma charakter koleżeński, zostaje przyznany, przede wszystkim, na podstawie wniosku osoby już medal posiadającej oraz że ma charakter regionalny i jest przyznawany osobom, które prowadziły działalność w naszym Regionie, i dla Małopolski.
Podkreślił, że Medal "Dziękujemy za wolność" realizowany jest od chwili powstania tego projektu, przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.
Kapituła przyznała 34 Medale "Dziękujemy za wolność" XXIX edycji, Ludziom SOLIDARNOŚCI, którzy swoją działalnością do wolności się przyczynili.
W I turze, Medale wręczał Edward E. Nowak jako przewodniczący kapituły wraz z prezydentem Krakowa Aleksandrem Miszalskim. Rozpoczęto od uhonorowania od osoby jakże ciężko doświadczonej przez los, a pomimo to chętnie wspierającej ludzi, szczególnie tych najsłabszych tych, zagrożonych.
Teresę Reguła to 97 letnią więźniarkę obozu w Płaszowie i Auschwitz, gdzie trafiła jako kilkunastoletnia dziewczynka, wraz z matką, która tam pozostała, zginęła, a potem w Niemczech zamordowali jej ojca. Po wojnie, pracownica Instytutu Psychiatrii, socjolożka, członek Solidarności, w stanie wojennym bardzo zaangażowana w pomoc represjonowanych, prowadziła tzw. Aptekę w kościele św. Anny. We współczesnych czasach zasłynęła jako założycielka Klubu dla Pacjentów "Zawilec". Nie kryliśmy wzruszenia, wręczając ten pierwszy medal.
Kolejnymi medalami zostali uhonorowani:
- Gabriel Abratowicz - aktor, członek Solidarności, w Teatrze Bagatela, zwolniony za działalność, pozostał za granicą podczas wyjazdu teatralnego w 1986, aktywny w organizacjach polonijnych, pracownik Radia Wolna Europa 1988-92,
- Tomasz Andrusikiewicz - wolontariusz Biura Rzecznika Prasowego Małopolskiego Komitetu Obywatelskiego Solidarność - Adama Szostkiewicza oraz asystent Mieczysława Gila kandydata na posła w wyborach 4 czerwca 1989
- nieżyjąca Halina Borończyk - nauczycielka VI LO, w stanie wojennym znakomita maszynistka, pracująca dla podziemnych struktur Krakowa i Wrocławia; niestety nie miał kto odebrać medalu;
- Joanna Duska dd. Birczyńska, pracownik Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, współpracowniczka Jana Środonia już przed sierpniem a potem w stanie wojennym, m.in. z Biuletynem Informacyjnym PAN,
- Lesław Dykacz - działacz krakowskiego środowiska piłsudczykowskiego, uczestnik marszów Szlakiem I Kompanii Kadrowej, w manifestacji, czynny w Duszpasterstwach Ludzi Pracy w Mistrzejowicach i Gliwicach
- nie mógł przybyć kolejny laureat Władysław Frasyniuk - wybitny działacz Solidarności z Wrocławia z którym współpracowaliśmy jako Kraków i Nowa Huta w latach '80. ub. w.
- nie wręczyliśmy także medali dla nieżyjących: Anny Fryjewicz (1944-2021) i Krzysztofa Fryjewicza (1941-2020) - małżeństwa bardzo zasłużonych działaczy Solidarności w Zakopanem,
- Stanisław Gąsiorowski (1932-2000) - wybitny geolog z PAN w Krakowie, w stanie wojennym jego mieszkanie było kryjówką Władysława Hardka, przywódcy podziemia w Małopolsce, odebrała p. Róza Ksiażek-Czerwińska;
- Anna Karasiowa (1925-2017) - ż. Mieczysława Karasia b. rektora UJ, pracowniczka Instytutu Języka Polskiego PAN, w jej mieszkaniu, ukrywał się Jan Środoń, gdzie redagował podziemny Biuletyn Informacyjny, miejsce spotkań ludzi podziemia m.in. Jerzego Zdrady, który odbierał córka Marta Barańska.
Medale w II turze wręczali: Edward E. Nowak oraz prof. Jerzym Zdrada - posłowie wybrani 4 Czerwca 1989 roku.
Medalami zostali uhonorowani:
- Roma Kościesza-Kuszłeyko - działaczka harcerska na Śląsku oraz Ruchu Wolność i Pokój w na Śląsku i w Krakowie. Pomagała organizować Międzynarodową Konferencję Praw Człowieka w Mistrzejowicach w sierpniu 1988 r.
- Joanna Kozioł, działała w konspiracji przez okres lat 80. ub.w., wstąpiła do KPN na pocz. 1982, a od 1984 nawiązała kontakt ze strukturami Opozycyjnymi Solidarności i NZS, aktywna podczas wyborów 1989 roku
- Stanisław Krzyworzeka to przykład zwykłego człowieka, członka Solidarności, także w czasach podziemia, pracownika Huty im. Lenina, zaangażowanego w działalność na swoim wydziale Walcowni Gorącej Taśm, niestety nikt nie odebrał medalu;
- Ryszard Młynarczyk (1966-2021), gdy rozpoczął studia na UJ w 1986 r. rozpoczął się jego najaktywniejszy udział w Ruchu Wolność i Pokój, brał udział we wszystkich manifestacjach, pikietach, happeningach, wspomagał strajkujących hutników wiosną 1988, domagał się wyjścia wojsk radzieckich z Afganistanu, potem z Polski, najmocniej bojkotował studium wojskowe, angażował się w działalność ekologiczną przeciwko budowie zapory czy elektrowni jądrowej. Rysiaczek, jak go nazywali koledzy zmarł w wieku 45 lat. Medal odbierała żona Ewa Lipska.
- Stanisław Olbrych - szlifierz z Inst. Nauk Geologicznych PAN w Krakowie, mieszkał w stanie wojennym na terenie instytutu, to był ważny węzeł sieci kolportażu wydawnictw podziemnych, nocami sortował bibułę, zszywał; współpracował z Elżbietą Turnau Marią Sidorowicz o których jeszcze będzie mowa.
- Natasza Piekniewska -Sandbu - obywatelka Norwegii, polskiego pochodzenia dziennikarka ważnego pisma Aftenposten. Edward Nowak, który był wnioskodawcą, opowiadał: "Poznałem ją w 1981 r. będąc w podróży służbowej z Solidarności w Oslo. 12 grudnia przyjechała do Krakowa z grupą dziennikarzy zrobić reportaż. Nazajutrz wybuchł stan wojenny, ja już byłem na strajku w Hucie im Lenina, oni musieli wracać do kraju. Pojechała do kościoła św. Marcina, gdzie od organizujących się ludzi otrzymała pierwsza liste internowanych, która przekazała, gdzie trzeba. Potem przyjeżdżała wielokrotnie wraz z mężem Jo, z pomocą charytatywną do Nowej Huty i materiałami dla podziemia. Była oficjalna tłumaczką na wręczeniu Pokojowej Nagrody Nobla dla Lecha Wałęsy, która odbierała żona Danuta z synem Bogdanem"
- Wojciech Pieciak - obecnie dziennikarz Tygodnika Powszechnego, kiedyś działacz Krakowskiej Wspólnoty Akademickiej, współpracował z opozycją w NRD.
Po drugiej turze wręczania Medali na scenę wkroczył legendarny Bard Solidarności - Leszek Wójtowicz, który wykonał swoje poetyckie, balladowe utwory rozpoczynając od słynnej Litanii.
W III turze, medale wręczali: Edward Nowak oraz dr. Michał Winkler - d z-ca dyr. IPN O. Kraków
Kapituła postanowiła przyznać Medale "Dziękujemy za wolność" następującym osobom:
- Rola Tadeusz - nazywany Kioskarzem bo wykorzystywał prowadzony kiosk "Ruchu", działacz "S", KPN - współzałożyciel Okręgu Podhale.
- Jerzy Roś - mieszkaniec Olkusza, działalność opozycyjną rozpoczął w 1986 r., będąc studentem archeologii UJ. Redagował "Przegląd Akademicki", brał udział w tworzeniu tzw. grup specjalnych NZS do ochrony demonstracji i innych niebezpiecznych zadań. Uczestniczył w dużej liczbie manifestacji WIP, NZS, FMW, bardzo aktywnie wspierał strajkujących hutników 26.04-4/5.05.1988 r. Po rozłamie w NZS na tle stosunku do rozmów OS", jako ich przeciwnik uczestniczył w wielu manifestacjach i protestach przeciwko "OS" a nawet bojkocie wyborów 4 czerwca. Medal odbierał syn Krzysztof.
- Marek Ruszczyński - w 1982 wyjechał na mistrzostwa świata w piłce nożnej i pozostał za granicą, znalazł się w USA. Nawiązał kontakt z Zygmuntem Łenykiem, który odbierał medal, a w tamtych latach który przekazywał mu informacje o sytuacji i wydarzeniach w kraju, a następnie przekazywał je do Głosu Ameryki, Radia Wolna Europa, pisał artykuły, opracowania nt. Polski, prowadził kampanie na rzecz uwolnienia więźniów politycznych, głównie Leszka Moczulskiego i Kornela Morawieckiego.
- Maria Sidorowicz - pracowała w Instytucie Nauk Geolog. PAN. Od pierwszych dni stanu wojennego uczestniczyła w działalności wraz z mężem Józefem Sidorowiczem (on także powinien otrzymać nasz medal). Brali udział w m.in. w o akcji odsłonięcia tablicy "Nie oddamy Sierpnia" na rynku krakowskim w 2. Rocznice Porozumień. Brali udział w sieci kolportażu w instytutach Krakowa.
- Krystyna Słoczyńska - prac. AGH. 13 grudnia brała udział w ewakuacji dokumentów NSZZ" S", zbierała składki, kolportowała prasę niezależna, uczestniczyła w strajkach i akcjach protestacyjnych na uczelni, organizowała imprezy solidarnościowe dla dzieci; dalej aktywnie kultywuje ideały Solidarności.
- Józef Sułowski (1947-2023) - inżynier po Politechnice Krakowskiej, tworzył Solidarność. W stanie wojennym zaangażowany w pomoc represjonowanym, kolportaż itp. działania. Aktywny w czasie kampanii wyborczej 1989, m.in. organizował spotkania z kandydatami na posłów i senatorów.; Medal odbierała żona.
- Barbara Szumowska - reżyser, dokumentalistka. Pochodzi z domu o tradycjach solidarnościowych. Brała udział w akcjach przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego, w obronie internowanych; w latach 80. u.w. Na antenie niezależnego Alma Radio prezentowała fragmenty znanego tzw. pisma mówionego "NaGlos", przeprowadziła rozmowę z Maciejem Szumowskim, zajmowała się składaniem pisma Tumult (B.Klicha).
Bożena Szwarc-Budziakowska - psychoterapeutka po Uj. Była zaangażowana nade wszystko w Krakowskim Towarzystwie Wydawniczym w zakresie przygotowania książek do druku, tworzenia okładek, kolportażu itp., która nie przybyła z powodu nagłej choroby.
Medale "Dziękujemy za wolność, w IV turze wręczali członkowie kapituły; Edward Nowak, Józef Lassota oraz Danuta Kinaszewska., przyznany kolejnym osobom:
- Krzysztof Szwiec - b. ważny działacz Solidarności z Bochni, internowany, po zwolnieniu budował struktury konspiracyjne w Bochni i rejonie, tworzył siatkę kolportażu, współpracował z Radiem w Bochni. W 1984 ponownie aresztowany, po wyjściu tworzył organizację rolników indywidualnym w powiece bocheńskim. Członek KO "S" w 1989. Prowadzi nadal bardzo aktywna działalność społeczną. Organizator Rajdu Solidarnych 7 czerwca br.
- Irena Ścisłowicz (1934-2019) repatriantka z Wołynia, od najmłodszych lat prześladowana przez UB, uczestniczka w akcjach przeciwko władzom komunistycznym w latach 50-60 ub.w. W 1980 założyła "S" w urzędzie miasta Krakowa, W latach stanu wojennego i kolejnych uczestniczyła w wielu demonstracjach wraz z córką, w mieszkaniu drukowano pisma podziemne, odbierała medal córka Małgorzata Ścisłowicz, także uhonorowane medalem, która już w szkole średniej była współtwórczynią Tajnej Organizacji licealistów TOLEK. W ich mieszkaniu znajdował się punkt składania i kolportażu prasy i wydawnictw podziemnych. Brała udział w licznych manifestacjach w Krakowie i w Nowej Hucie a także w marszach Szlakiem I Kompanii Kadrowej. Brała udział w głodówce protestacyjnej w Bieżanowie 1 w 1985 r..
- Barbara Tarnowska (1934) - lekarka pogotowia ratunkowego w Zakopanem. Zakładała tam Solidarność. Potem jedna z najbardziej aktywnych osób w działalności podziemnej na Podhalu. Organizowała także akcje a wypoczynkowe dla osób represjonowanych; niestety nie mogła przybyć na uroczystość
- Elżbieta Turnau (1933-2015) - dr. hab., biologii zatr. W Inst. Nauk Geologicznych PAN. Od 1976 kolportowała wydawnictwa KOR, KSS KOR. Zakładała Solidarność w instytucie. W stanie wojennym była łączniczką RKW Małopolska z Ogólnopolskim Komitetem Oporu (OKO), Brała udział w pracach poligraficznych drukarni J. Śreniowskiego, prowadziła punkt kolportażowy. Medal odbierał Jacek Turnau.
- Józef Winiarski - Działacz "S" z Sądeckich Zakładów Elektrod Węglowych. Zaangażowany w Duszpasterstwie Ludzi Pracy (ks. Adam Wiktor). Był aktywnym działaczem KPN Okręgu Podhalańskiego.
- Jan Wszołek (1939-2015) - historyk po UJ. Po studiach podjął pracę w domu dziecka w Krakowie i to stało się jego pasją, był znawcą problematyki opieki nad dzieckiem, inicjatorem Krakowskiej Rady Domów Dziecka., autorem zmian systemowych w tym zakresie w latach 1980-81 oraz po 1989. Jego prace opisali we wspomnieniach Małgorzata Kotarba (Gątkiewicz) oraz Janusz Olesiński z Fundacji Małopolska Izba samorządowa. Był działaczem opozycji, publikował w pismach Myśli Nieinternowane. Medal odbierała c. Agnieszka.
Marcin Zaczek - dr. kardiolog. W l. 80tych zaangażowany w podziemny ruch wydawniczy, współpracował z Krzysztofem Budzińskim w KTW, prowadził osobiście b. odpowiedzialne prace związane z wydawaniem książek w podziemiu, odbierał medal osobiście wraz z wnuczkiem.
W wystąpieniu końcowym Prezes Edward E. Nowak powiedział:
DZIĘKUJEMY ZA WOLNOŚĆ, ludziom Solidarności i opozycji, którzy od chwili powstania naszego ruchu w sierpniu 1980 r., a niektórzy wcześniej działali na rzecz wolności, aż do wyborów 4 czerwca 1989 r., a potem w wyborach samorządowych 27 maja 1990, rozpoczynając proces budowania wolności i demokracji w naszej Ojczyźnie. Oraz odrodzenia samorządności.
Wolność naszego kraju to było dzieło tysięcy ludzi, ich myśli i czynów.
Następnie poinformował o czekających nas wydarzeniach DNI WOLNOŚCI i SAMORZĄDNOŚCI 27 maja - 4 czerwca:
- "Łyk Wolności" 4 czerwca br. o godz. 18:00 na Plantach - Skwer pomiędzy ul. św. Tomasza i św. Marka. Org. Akcja Europa, Sieć Solidarności i inni.
- "Polonez Wolności" poprowadzony 4 czerwca br. spod Pomnika Adama Mickiewicza przez tancerzy Cracovia Danza oraz orkiestrę wojskową o godz. 19:00 na Skwer Andrzeja Wajdy na Plantach w pobliżu Teatru Słowackiego, gdzie przewidziano wystąpienia a także inne atrakcje.
Szczegóły są na stronie internetowej i na Facebooku Sieci Solidarności
Dziękujemy Prezydentowi m. Krakowa Aleksandrowi Miszalskiemu, za udział i patronat i wsparcie naszych obchodów, Województwu Małopolskiemu za finansowe wsparcie Medali "Dziękujemy za wolność."
Za obecność tak wspaniałych gości: paniom radnym, zastępcy dyr. IPN, dyr. Zbigniewowi Grzybowi, pani Marii Grochot i zespołowi pracowników NCK, za pomoc w organizacji naszych obchodów, i jakże przyjazną atmosferę.
Dziękuję moim koleżankom i kolegom za pomoc: Danusi Kinaszewskiej, Wiesi Ciesielskiej, Halince Nowak, za pracę jaka wykonali podczas tych obchodów, za fotografowanie, jak zawsze niezawodnemu J.M.Stokłosie, za filmowanie Jackowi Niedźwieckiemu
Medalistom, waszym bliskim, którzy zechcieli przyjść na uroczystość, członkom i sympatykom Sieci Solidarności, wstępujcie do nas a będziemy wspólnie robić wspaniałe rzeczy.
Biuletyn nr. 40 zawierający biogramy osób uhonorowanych był do dyspozycji uczestników i będzie dostępny na stronie internetowej www.sss.net.pl w aplikacji pdf.
Na zakończenie uroczystości zaproszono na scenę każdego, kto zechciał z nami zaśpiewać, że Mury runą, runą, runą ... Po tym brawurowym śpiewie rozpoczął się koncert Zespołu Chłopcy z Placu Broni. pt.: "Wolność kocham i rozumiem" .
