W dniu Święta Konstytucji 3 Maja, w Nowohuckim Centrum Kultury, Stowarzyszenie Sieć Solidarności obchodziło uroczyście 30. rocznicę strajku w Nowej Hucie 1988 r.
Najważniejszą uroczystością obchodów było wręczenie Medali "Dziękujemy za wolność" uczestnikom strajku oraz osobom wspomagającym strajkujących.Przybyło ponad 200 osób a wśród nich goście honorowi: Wicemarszałek Woj. Małopolskiego Grzegorz Lipiec, Wiceprzewodniczący Rady m. Krakowa Sławomir Pietrzyk, Poseł Józef Lassota, przywódca strajku w Hucie Stalowa Wola w 1988 roku kol. Wiesław Wojtas oraz gospodarz NCK dyr. Zbigniew Grzyb.
Rozpoczęliśmy uroczystości od wprowadzenia historycznego sztandaru Solidarności Zgniatacza HiL oraz hymnu państwowego. Po czym głos zabrał dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej dr. Filip Musiał, przedstawiając w znakomitym wystąpieniu, wydarzenia sprzed 30 lat jakie działy się w Nowej Hucie, ich genezę, główne aspekty i znaczenie Strajku '88 nazwanego Wiosną Solidarności dla zainicjowania przemian w Polsce w 1989 roku, które porównał do odzyskania Niepodległości w 1918 roku. Wraz z dyr. IPN-u, w uroczystościach brali udział dr. Monika Litwińska oraz dr. Wojciech Paduchowski.
Przewodniczący kapituły Medalu "Dziękujemy za wolność" przedstawił jego ideę, tak bardzo związaną z tamtymi wydarzeniami, choćby poprzez wygrawerowany na nim najpiękniejszy pochód 1 Majowy - hutników idących podczas strajku 1988 r. od Zgniatacza do Bramy Głównej huty, na spotkanie z rodzinami i mieszkańcami Nowej Huty, a który uwiecznił na swoim zdjęciu Tadeusz Pikulicki, dziennikarz i uczestnik strajk. To ujęcie było inspiracja dla Jacka M. Stokłosy opracowania stalowego medalu.
Medale "Dziękujemy za wolność" zostały przyznane przedstawicielom Misji Mediacyjnej Episkopatu Polski: Janowi Olszewskiemu oraz Andrzejowi Stelmachowskiemu. Negocjacje jako pierwszy podjął śp. mec. Andrzej Rozmarynowicz a uczestnikiem misji była także Halina Bortnowska, obydwoje, ściśle współpracujący z Komisją Robotniczą Hutników NSZZ "Solidarność" od pierwszych chwil naszego powstania we wrześniu 1980 roku, już wcześniej uhonorowani Medalem.
JAN OLSZEWSKI (ur. 20 sierpnia 1930 w Warszawie) - wybitny polityk, adwokat i publicysta. Żołnierz Szarych Szeregów oraz uczestnik powstania warszawskiego. Był adwokatem i obrońcą politycznym, także po 13 XII 1981 m.in. w procesach działaczy podziemia, Radia "Solidarność", oskarżycielem posiłkowym w procesie morderców ks. Jerzego Popiełuszki. Współtwórca Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, a podczas obrad Okrągłego Stołu ekspertem. Po 1989 roku Jan Olszewski był wybitnym działaczem politycznym a w latach 1991 - 1992 Premierem RP.
ANDRZEJ STELMACHOWSKI (ur. 28 I 1925 w Poznaniu, zm. 6 IV 2009 w Warszawie) - profesor, wykładowca w kilku uczelniach. W 1980 był doradcą MKS w Stoczni Gdańskiej im. Lenina później także doradcą "Solidarności" Rolników Indywidulanych. Po 13 XII 1981 doradcą tajnej struktury Solidarności tzw. TKK. Od 1988 członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym Lechu Wałęsie, a także członek Komitetu Helsińskiego w Polsce. Był pierwszym marszałkiem Senatu, potem ministrem edukacji narodowej, prezesem Stowarzyszenia Wspólnota Polska.
Medal "Dziękujemy za wolność" został przyznany Zbigniewowi Romaszewskiemu, Przewodniczącemu Komitetu Interwencji i Praworządności NSZZ "Solidarność", dzięki którego inicjatywie, w porozumieniu z Przewodniczącym Lechem Wałęsą oraz działalności krakowskich działaczy opozycji Jana M. Rokity, Zbigniewa Fijaka oraz Andrzeja Szkaradka (wcześniej uhonorowanych Medalem) pomoc finansowa amerykańskich związków zawodowych AFL/CIO na czele z nie żyjącym już Lanem Kirklandem, została skierowana na pomoc strajkującym hutnikom, pozbawionym wynagrodzeń za udział w strajku.
ZBIGNIEW ROMASZEWSKI (ur. 2 I 1940 w Warszawie, zm. 13 II 2014 tamże). Pracował niemal 20 lat w Instytucie Fizyki PAN.Jego działalność w opozycji demokratycznej rozpoczęła się w praktycznie w 1976 r, został współpracownikiem KOR, organizował zbiórki pieniędzy dla represjonowanych robotników Radomia i Ursusa, a po przekształceniu w KSS KOR, kierował (z żoną) Biurem Interwencyjnym KOR, (następnie KSS KOR). Od 13 XII 1981 w ukryciu; wiosną 1982 organizator (z żoną) pierwszego podziemnego Radia "S", . 29 VIII 1982 aresztowany i skazany w procesie Radia "S" na 4,5 roku więzienia. W latach 1986-1989 szef działającej jawnie Komisji Interwencji i Praworządności "Solidarności", która wspierała finansowo strajkujących hutników w maju 1988 roku. Od 1988 członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym "S" Lechu Wałęsie. W 1989 podczas obrad Okrągłego Stołu ekspert. W kolejnych latach senator RP. Organizował działania (wraz z żoną) na rzecz praw człowieka w krajach b. ZSRR i zależnych od niego.
Komitet Strajkowy Kombinatu Metalurgicznego Huta im. Lenina (KS KM HiL), został powołany 26 a następnie uzupełniony 28 i 30 kwietnia 1988 roku w składzie: Andrzej Szewczuwianiec (rozpoczął strajk i był jego przewodniczącym), Bogusław Atłasiński, Kazimierz Baniak, Stanisław Biel, Jan Ciesielski, Andrzej Czepielewski, Marek Domagała, Julian Gąsior, Mieczysław Gil, Stanisław Handzlik, Władysław Kielian, Henryk Krzyżak, Maciej Mach, Adam Skałbania, Jan Sajka, Tadeusz Szczypczyński, Marek Waldon, Bogdan Wróbel, Krzysztof Wróbel. Centrum Informacyjne strajku prowadził Edward E. Nowak, w mieszkaniu Grzegorza Surdego. Do kierowania strajkiem czynnie włączyli się działacze Tajnej Komisji Robotniczej Hutników, Społecznego Funduszu Pomocy Pracowniczej oraz jawnej Komisji Robotniczej Hutników, co strajk uwiarygodniło i nadało mu charakter strajku solidarnościowego. Niektórzy przywódcy strajku już posiadają Medal, a w kilku przypadkach nie udało nam się nawiązać kontaktu z nimi a także z ich rodziną.
Medale "Dziękujemy za wolność" zostały przyznane następującym członkom Komitetu Strajkowego Hutników:
1. Kazimierz Baniak,
2. Andrzej Czepielewski,
3. Andrzej Krajewski
4. Henryk Krzyżak (zm. 21.03.2013),
5. Adam Skałbania
6. Marek Surma
7. Marek Waldon
8. Bogdan Wróbel
10. Krzysztof Wróbel (zm. 19.10.1998).
Medale dla Jana Olszewskiego oraz Zbigniewa Romaszewskiego delegacja Sieci Solidarności zawiezie do Warszawy. Medal dla Andrzeja Stelmachowskiego odebrał jego syn Stanisław Stelmachowski, który przybył z małżonką. Medale wręczał Edward E. Nowak, a także dr. Filip Musiał. Po czym była długa owacja dla naszych bohaterów.
Rozpoczęła się druga tura wręczania medali. Kapituła postanowiła przyznać Medale "Dziękujemy za wolność" XVI edycji następującym koleżankom i kolegom, członkom wydziałowych komitetów strajkowych i aktywnym strajkującym, pobitym i represjonowanym:
1. Jacek Bylica - Walcownia Zgniatacz
2. Zbigniew Kiełtucki - Walcownia Blach Karoseryjnych
3.Jan Kłusek - Walcownia Zgniatacz
4. Józef Krężołek - członek TKRH (zm. 3.01.2010)
5. Halina Zachara (d. Lofek) - Zakład Mechaniczny,1 m-c aresztu, matka 5 dzieci
6. Józef Machowski - Walcownia Blach Karoseryjnych
7. Zbigniew Paradowski - Walcownia Blach Karoseryjnych
8. Franciszek Pączek - Zgniatacz, ukarany grzywną za udział w strajku
9. Stefan Piech - Walcownia Zgniatacz (zm. 30.08.1988)
10. Elżbieta Wysoczańska dd. Piech - bardzo aktywna uczestniczka strajku, manifestacji
Medale wręczał także marszałek Grzegorz Lipiec (sam kiedyś działacz FMW) wraz z legendarnym przywódcą Solidarności Huty, uczestnikiem tamtego strajku, i wcześniejszego grudniowego 81, działaczem podziemia, więźniem politycznym, człowiekiem o niekwestionowanym autorytecie, Stanisławem Handzlikiem.
Film "Strajk na Zgniataczu" w reż. Jerzego Ridana, który był wyświetlaliśmy po dwóch turach wręczania medali pozwolił na czas refleksji, wspomnień, powrotu do tamtych wydarzeń dla ich uczestników a dla licznie zebranych rodzin, w tym dzieci i młodzieży był wspaniałą lekcją historii, ukazanych poprzez losy ich rodziców, bliskich, bo to oni tworzyli najnowsza historię.
Rozpoczęła się trzecia tura wręczania medali. Kapituła postanowiła przyznać Medale "Dziękujemy za wolność" XVI edycji następującym koleżankom i kolegom, członkom wydziałowych komitetów strajkowych i aktywnym strajkującym, pobitym i represjonowanym:
1. Janusz Rudowski - pobity, wstrząs mózgu, przetrącona śledziona
2.Eugeniusz Rusek - Walcownia Zgniatacz
3. Zbigniew Stawarz - Walcownia Blach Karoseryjnych
4. Jacek Szeląg -Zakład Materiałów Ogniotrwałych
5. Stanisław Zięba - Zakład Transportu Kolejowego, obecny radny.
Strajk poparło społeczeństwo Krakowa i regionu a nawet całego kraju. Szczególnie wyróżniali się młodzi z ruchu Wolność i Pokój, Niezależnego Zrzeszenia Studentów, anarchiści. Postulaty hutników poparły kręgi związane z "Tygodnikiem Powszechnym", Konfederacja Polski Niepodległej, oraz Polska Partia Socjalistyczna. Na teren huty przedostawali się reprezentanci różnych środowisk i zakładów, uczelni, aby przekazać wyrazy solidarności, a często dołączyć do protestu. Zwiększone siły milicji i tajniaków z SB rozpędzały demonstracje, aresztowały protestujących. Pamiętamy osoby, które mimo to, dniami i nocami drukowały ulotki, malowały napisy na murach, rozklejały plakaty. Niektórzy szli bić się zomowcami - jak ci z Federacji Młodzieży Walczącej.
1 Maja w całym kraju odbywały się liczne demonstracje. Nowa Huta była na ustach wszystkich - odradzała się Solidarność. Sam Lech Wałęsa apelował o poparcie hutników. Stanęła Stalowa Wola, której przedstawiciela strajkujących dzisiaj gościmy, Stocznia Gdańska. Poparła nas Światowa Konfederacja Pracy oraz Międzynarodowa Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych, pomocy finansowej udzieliła organizacja amerykańskich związkowców AFL/CIO.
Pomimo represji, prawie wszystkie krakowskie uczelnie uczestniczyły w strajku absencyjnym w rocznicę Konstytucji 3 Maja, studenci razem z pracownikami naukowymi. Największe wrażenie wywarł jednak wielotysięczny pochód schodzący z katedry na Wawelu, brutalnie zaatakowany przez milicję i ZOMO na ulicy Grodzkiej a potem w zaułkach starego Krakowa
Kapituła postanowiła przyznać Medale "Dziękujemy za wolność" XVI edycji następującym koleżankom i kolegom, za aktywne wspieranie strajkujących hutników,ale także pozostałą działalność opozycyjną:
1. Piotr Hertig - NZS, organizator wieców poparcia w Krakowie, drukarz
2. Tadeusz Pikulicki - dziennikarz, uczestnik strajku, 2 tyg. aresztu
3. Paweł Sabuda - KPN, druk ulotek, manifestacja
4. Jerzy Skoczylas - niezależny dziennikarz "Promieniści", Tumult" na strajku od 28.04
5. Barbara Smardz - Solidarność Hutników wyd. strajkowe", Bajscyna"
6. Maciej Śliwa - WiP- org, protestów młodzieży, łącznik Centrum Informacyjnego.
Medale wręczył prezes Nowak wraz z wieloletnim bohaterem, przywódcą Tajnej Komisji Robotniczej Hutników, uczestnikiem strajku grudniowego i wiosennego '88, Maciejem Machem.
Przed rozpoczęciem ostatniej czwartej tury, Edward E. Nowak przypomniał piękną kartę historii, którą znowu zapisali ludzie z Duszpasterstwa Hutników gdzie kierował ich pracą Zbigniew Ferczyk, organizując wszechstronne wsparcie strajkujących, finansowe, materialne, żywność, pomoc medyczną, prawną i inne formy. Tutaj był także punkt informacji, spotkań, narad. Po rozbiciu strajku, Duszpasterstwo Hutników wspomagało różne formy dalszego protestu Solidarności, zapewniając pomoc finansową dla hutników, których pozbawiono wynagrodzenia, dzięki funduszom przekazanym z Komisji Interwencji i Praworządności.
Przywołał niezwykły był pochód rodzin podążających z kościoła na os. Kalinowym z obrazem "Matki Boskiej Częstochowskiej" i mimo, że został zatrzymany, ludzie rozpędzeni a obraz "aresztowany" wywarł wielkie wrażenie w Nowej Hucie.
Podobnie wielką rolę odegrały podczas tego strajku Mistrzejowice. Po pacyfikacji strajku, ksiądz Kazimierz Jancarz utworzył tam Wikariat Solidarności z Potrzebującymi. Pomoc finansowa i materialna, jaka wielkim strumieniem napływała do Mistrzejowic pozwoliła przetrwać najtrudniejszy czas niejednej represjonowanej rodzinie, a nade wszystko była widomym świadectwem solidarności. Tutaj, także Komitet Strajkowy Hutników przekształcił się w jawnie działający Komitet Organizacyjny, doprowadzając do reaktywowania NSZZ "Solidarność" w Nowej Hucie.
Kapituła postanowiła przyznać Medale "Dziękujemy za wolność" XVI edycji następującym koleżankom i kolegom, za aktywne wspieranie strajkujących hutników, podczas strajku i po nim gdy potrzeba było wielkiej pomoc represjonowanym, gdy tworzyliśmy komitet organizacyjny, ale także za pozostałą działalność opozycyjną:
1. Wiesława Ciesielska - udział w w spotkaniu przy Bramie 1 Maja, obsługa Kom. Org.
2. Zofia Fugiel - prowadziła pochód z Kalinowego
3. Anna Mach - udział w w spotkaniu przy Bramie 1 Maja, pomoc strajkującym.
4. Kazimierz Mazur - DH
5. Andrzej Paliś - DH
6. Andrzej Szczurek - DH "Święty"
7. Piotr Włodarczyk - DH, także strajkujący w wydz. Odlewania Wlewnic.
8. Józefa Parzelska Malejky - Mistrzejowice "Ziuteczka"
9. Maria Przełomiec - Mistrzejowice, następnie Kom. Organizacyjny
10. Zofia Maria Zalewska - łączniczka (St. Handzlika, J. Ciesielskiego i E. Nowaka)
Sieć Solidarności chciała uczcić ludzi, którzy uczestniczyli w strajku lub go wspierali. Powstał więc pomysł Medalu Strajkowego, medalu pamiątkowego, z okazji 30. rocznicy Strajku '88 - MEDALU 'STRAJK '88". Do każdego, do kogo zdołaliśmy po 30 latach znaleźć kontakt wysłaliśmy zaproszenia i w torbie z naszymi pamiątkami dla Was, jest ten medal. Symbolicznie, Medal za Strajk '88 został wręczony kol. Kazimierzowi Kraszewskiemu, który przybył specjalnie na uroczystość z Nowego Jorku, gdzie od lat mieszka.
Medale wręczał przewodniczący kapituły wraz z legendarnym przywódcą Solidarności z tamtych lat, uczestnikiem strajków grudniowego 81 i kwietniowego 88, działaczem podziemia, radia Solidarność, Janem Ciesielskim.
Gorące oklaski ponad dwustu osób obecnych na sali koncertowej były najlepszym wyrazem aprobaty dla tych ludzi, którzy mieli odwagę przeciwstawić się zniewoleniu i upomnieć się o wolność.
Na zakończenie uroczystości oficjalnej Paweł Dróżdż, pseudonim artystyczny "Bohater", który w filmie o strajku na Zgniataczu prowadził rozmowy z uczestnikami tamtych wydarzeń, dał krótki koncert swoich utworów.
Uroczystość zmierzała do zakończenia. Edward E. Nowak na zakończenie powiedział, “DZIĘKUJEMY ZA WOLNOŚĆ, tym wszystkim odważnym, bitym, poniewieranym, którzy wówczas WIOSNĄ 1988 roku powiedzieli, że nie wyrzekniemy się WOLNOŚCI I SOLIDARNOŚCI".
Całą uroczystość prowadził Jakub Kosiniak, który zaprosił uczestników na druga część uroczystości czyli kameralny oraz Majówkę Solidarności, na tarasie NCK nad łąkami nowohuckimi, gdzie długo jeszcze słuchaliśmy wspaniałych pieśni z naszych lat w wykonaniu Zbigniewa Grzyba i jego przyjaciół, wspominaliśmy. Wśród gości była prof. Beata Kowalska która wraz ze swoim współpracownicami prowadzi projekt badań socjologicznych i nagrywała wielogodzinne spotkania z naszymi bohaterami.
Chciałbym jeszcze wspomnieć o tym, że przed sala koncertową ustawione było sześć plansz, na których dziękowaliśmy za WOLNOŚĆ ludziom, środowiskom, organizacjom, wreszcie samym strajkującym, osobom ich wspierającym i NOWEJ HUCIE, która w tamtych latach była na ustach całej Polski, a nawet świata.
