Stowarzyszenie Sieć Solidarności przedstawia:

Małopolska '80

Sierpień 1980, miesiąc w którym podpisano cztery porozumienia pomiędzy strajkującymi pracownikami a przedstawicielami rządu PRL, pozostawił największy ślad w najnowszej historii Polski.

Zanim to jednak nastąpiło w lipcu wybuchło kilkadziesiąt strajków i protestów całym kraju, w proteście przeciwko podwyżkom cen żywności, trudnym warunkom życia, z których największe w Lublinie i Świdniku ale także w Małopolsce. Do końca miesiąca udało się władzy te protesty zakończyć, dając znaczne podwyżki płac. Gdy jednak 14 sierpnia 1980 r. wybuchł strajk w Stoczni Gdańskiej i rozszerzył się na inne zakłady na całym Wybrzeżu a potem także w kraju, władza okazała się bezradna.

W Krakowie strajki i protesty rozpoczęły się 19 sierpnia w Hucie im. Lenina, m. in. na Zgniataczu, na Mechanicznym i w Stalowni, w krakowskich zakładach Szatkowskiego, Armaturze, stanęła komunikacja miejska. Najdłuższy strajk wywołał młody robotnik Ryszard Majdzik w zakładach Elbud, który trwał od 25 do 31 sierpnia 1980 r.

31 sierpnia 1980 roku, cała Polska, niejednokrotnie ze łzami w oczach, oglądała jak Lech Wałęsa podpisywał porozumienie z władzą. W kolejnych dniach i tygodniach rozpoczął się lawinowy proces zakładania struktur Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego, który później przyjął nazwę "Solidarność".

Do pomocy w zakładaniu struktur związków zawodowych w Krakowie przystąpili działacze opozycji demokratycznej, głównie ze Studenckiego Komitetu Solidarności.

15 września w Hucie im Lenina w Krakowie powołany został Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ, otrzymał siedzibę od władz miasta Krakowa; można było działać. Podobnie działo się w Nowym Sączu, w Tarnowie, na Podhalu, w Małopolsce.

23 września zawiązał się Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów, wsparcia dla tworzącego się związku udzielili dziennikarze krakowscy, artyści i naukowcy, prawnicy, ekolodzy, organizować zaczęli się rolnicy, rzemieślnicy, harcerze, aktywność była ogromna.

Tworzący się związek nazwał się NSZZ "Solidarność" i złożył wniosek do sądu o rejestrację.

Przyjazd Lecha Wałęsy i innych sygnatariuszy Porozumień Sierpniowych 18 października do Nowej Huty, niezwykle zdynamizował tworzenie struktur, wystarczy wspomnieć, że na koniec roku w tym największym zakładzie pracy do "Solidarności" przystąpiło ponad 34 tysiące pracowników na 38 tys. pracujących. W Katedrze Wawelskiej ks. Józef Tischner mówił do zgromadzonych działaczy "Słowo solidarność skupia w sobie nasze pełne niepokoju nadzieje, pobudza do myślenia, pobudza do męstwa, wiąże ze sobą na nowo ludzi, ludzi, którzy jeszcze wczoraj byli daleko od siebie".

Rozwijała się działalność informacyjna związku, powstały pierwsze wydawnictwa, gazety, drukowano ulotki, rozpoczął się wielki proces edukacji społeczeństwa, odkłamywano historię, przywracano pamięć o kulturze, ludzie dowiadywali się kim jest Miłosz, poznawali utwory, będących dotychczas pod cenzurą literatów, artystów.

Rządząca wciąż PZPR, po szoku związanym z podpisanymi porozumienia i szybkim rozwoju Solidarności zaczęła przechodzić do kontrofensywy, aktywizowano stare związki zawodowe, przeszkadzali urzędnicy państwowi, paskudną robotę wykonywali esbecy, niepokoili się towarzysze zza bliskich granic ale i pośród ich grona nie brakowało sojuszników odnowy, tak na przykład partyjna gazeta stała się nieoczekiwanym sojusznikiem zmian.

Tworzyły się komitety obrony więzionych za przekonania. 11 Listopada delegacja Solidarności uczestniczyła oficjalnie w uroczystościach przed Grobem Nieznanego Żołnierza, a Konfederacja Polski Niepodległej zorganizowała niezależny pochód.

Kończył się rok 1981, wreszcie szczęśliwy. Nadeszły święta, ubogie, ale jakże radosne i solidarne.

Edward E. Nowak

Program uroczystości

Małopolska '80

W lecie 1980 roku w Małopolsce odbyło się wiele strajków i protestów, chociaż nie o takiej skali jak na Wybrzeżu. Już 1 lipca strajkowali pracownicy zakładów Ponar w Tarnowie, potem Przedsiębiorstwo Budownictwa Ogólnego. W sierpniu strajkowały kolejne zakłady w Krakowie, w Skawinie. O niektórych zapomnieliśmy, warto przywrócić wiedzę o tych odważnych protestach.

Małopolska '80

Wielu wspaniałych ludzi zaangażowało się we wspieraniu rodzącego się walnego ruchu związkowego. W Nowohuckim kościele "Arka Pana" w geście solidarności ze strajkującymi stoczniowcami działacze Chrześcijańskiej Wspólnoty Ludzi Pracy prowadzili głodówkę, a ludzie Studenckiego Komitetu Solidarności dwoili się i troili aby informować o strajkach w Polsce, wspierać tlące się protesty, niektórzy wyjeżdżali do strajkującej stoczni jak np. przedstawiciele CeBeA z Krakowa.

Małopolska '80

W strajkujących wydziałach Huty im. Lenina wrzało, ale w tak dużym, rozległym zakładzie niełatwo zorganizować strajk, tym bardziej, że nie działała tam zorganizowana opozycja. A jednak już 19 września wybucha pierwszy strajk, nazajutrz staje Zgniatacz i walczy trzy dni i gdy się poddał, wybuchają kolejne protesty, staje kolej, inne walcownie, stalownia. Powstają pierwsze struktury koordynacyjne 26 sierpnia, ujawniają się całkiem nowi działacze. Już 6 września powstaje Komitet Robotniczy Hutników.

Małopolska '80

Inicjatywy utworzenia międzyzakładowej struktury w Krakowie powstały już w początkach września ale wiadomo trzeba czekać na hutę, największy zakład w Polsce. 15 września powstaje Międzyzakładowy Komitet założycielski NSZZ.

Małopolska '80

Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich w Krakowie zebrało się aby poprzeć protesty i strajku robotników, a ich liderem został Maciej Szumowski, który na łamach partyjnej gazety, pisał prawdę. Wkrótce przemianuje swoje pismo na Gazeta Krakowska, która szybko stanie się bardzo popularna.

Małopolska '80

• 19 sierpnia - pierwsze strajki w Hucie im. Lenina 25 sierpnia strajk w zakładach Elbud
• 30 sierpnia - głodówka solidarnościowa w intencji strajkujących robotników i uwodnienia więźniów politycznych w Nowej Hucie
• 6 września - powstaje Komitet Robotniczy Hutników NSZZ w Hucie im. Lenina
• 15 września - powstaje Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ w Krakowie
• 23 września - zawiązał się Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów
• 3 października - godzinny strajk ostrzegawczy o przestrzeganie Porozumień Sierpniowych
• 18 października - Lech Wałęsa z innymi działaczami przyjeżdża do Krakowa
• 25 listopada - działacze Polskiego Klubu Ekologicznego domagają się zamknięcia wydziału skawińskiej huty aluminium
• 30 grudnia - Jan Józef Szczepański z Krakowa zostaje wybrany prezesem Związku Literatów Polskich
• 31 grudnia - "Gazeta Południowa" powraca do swojej dawnej nazwy "Gazeta Krakowska"

O tym jak powstawała Solidarność oraz inne niezależne inicjatywy w 1980 r. w Małopolsce, opowiemy i przedstawimy:

• kalendarium
• dokumenty i wspomnienia
• notki biograficzne o ludziach Małopolski
• dokumenty, gazety i druki
• archiwalne zdjęcia i filmy
• opracowania historyczne

Szanowni Państwo!

Uprzejmie prosimy o przesyłanie nam materiałów, dokumentów, wspomnień, multimediów i innych materiałów dotyczacych Wiosny Solidarności. Prosimy także o uwagi i ew. sprostowania. Kontakt z nami >>>

---

Małopolska '80